<>
thyreos

Βυζαντινες Μαχες

<>
Άβυδος, 989
Αγροί Κάτωνος, 548
Αγχίαλος (1), 708
Αγχίαλος (2), 763
Αγχίαλος, 917
Άδης, 1057
Αδραμύττιον, 1205
Αδριανούπολη, 324
Αδριανούπολη, 378
Αδριανούπολη, 813
Αδριανούπολη, 1254
Αδριανούπολη, 1369
Αζάζιον, 1030
Αζνανταΐν, 634
Ακροϊνόν, 740
Ακρ. Μερκούριον, 468
Αλεξάνδρεια, 641
Αλεξανδρέτα, 971
Αλτάβα, 578
Άμιδα, 359
Άμιδα, 502-503
Άμιδα, 973
Αμόριον, 838
Ανδρασός, 960
Ανζήν, 838
Ανθηδόνος, 634
Ανίον, 1064
Αντιόχεια, 540
Αντιόχεια, 611
Αντιόχεια, 969
Αντιόχεια Μαιάνδρου,1211
Απάμεια, 998
Απούλια, 1155
Άπρος, 1305
Αράξης, 589
Αρζαμών, 586
Αρίμινον, 538
Αρκαδιούπολις, 970
Αρκαδιούπολις, 1194
Αττάλεια, 1207
Αύξιμος, 539
Αυράσια όρη, 540
Βαβυλών, Αίγυπτος, 640
Βαθυρρύαξ, 872
Βαλάραθος, 591
Βάργυλος, 634
Βασιλικά Θερμά, 979
Βασιλική Λιβάδα, 1050
Βαφεύς, 1302
Βεζούβιος, 553
Βεράτιον, 1281
Βερεγάβα, 759
Βερόη, 1122
Βερσινικία, 813
Βεσκέρα, 682
Βιμινάκιον, 599
Βιτωλίων, 1015
Βολτούρνος, 554
Βόσπορος, 1352
Βουλγαρόφυγον, 896
Βουργάων, 535
Βουσταγάλλορα, 552
Βρινδήσιον, 1156
Γάζακα, 591
Γιαρμούκ, 636
Δαζιμών, 838
Δαμασκός, 634
Δαμιέττη, 853
Δαράς, 530
Δαράς, 573
Δέκιμον, 533
Δημητριάς, 1274
Δημητρίτσι, 1185
Διακενέ, 1050
Διάμπολις, 1049
Διδυμότειχο, 1352
Δορύστολο, 971
Δυρράχιο, 1018
Δυρράχιο, 1081
'Εδεσσα, 1031
Εκατό Βουνοί, 1050
Ελλήσποντος, 324
Έμεσα, 635-636
Επιδρομή Ρως, 860
Επιδρομή Ρως, 941
Επιδρομή Ρως, 1025
Επιδρομή Ρως, 1043
Ερμαία Άκρα, 468
Εχινάδες, 1427
Ζόμπος, 1074
Ηλιούπολις, 640
Ηράκλεια, 806
Θάκια, 545
Θαννούριος, 528
Θάσος, 829
Θεσσαλονίκη, 586
Θεσσαλονίκη, 615
Θεσσαλονίκη, 617
Θεσσαλονίκη, 617
Θεσσαλονίκη, 676-678
Θεσσαλονίκη, 904
Θεσσαλονίκη, 995
Θεσσαλονίκη, 1014
Θεσσαλονίκη, 1040
Θεσσαλονίκη, 1185
Θεσσαλονίκη, 1224
Θεσσαλονίκη, 1264
Θεσσαλονίκη, 1422-1430
Θωμάς ο Σλάβος, 821-823
Ιερομύαξ, 636
Ιερουσαλήμ, 614
Ιερουσαλήμ, 637
Ιτιές, 377
Καισάρεια, 1073
Καλαβρύη, 1079
Καλλίνικο, 531
Καλλίπολη, 1354
Καλλίπολη, 1366
Κάμπους Αρντιένσις, 316
Κάννες, 1018
Κάβο Μπον, 468
Καπετρου, 1049
Καρχηδών, 698
Καστοριά, 1259
Καστροτζιοβάννι, 859
Κατασύρται, 917
Κεφαλλονιά, 880
Κίβαλι, 316
Κίλλιον, 544
Κλειδίον, 1014
Κλοκότνιτσα, 1230
Κοπίδναδον, 788
Κοτύαιον, 492
Κούνδουρος, 1205
Κρασός, 804
Κρήτη, 824
Κρήτη, 828
Κρήτη, 961
Κτησιφών, 363
Κωνσταντινούπολη, 626
Κωνσταντινούπολη,674-678
Κωνσταντινούπολη,717-718
Κωνσταντινούπολη, 941
Κωνσταντινούπολη, 1047
Κωνσταντινούπολη, 1187
Κωνσταντινούπολη, 1204
Κωνσταντινούπολη, 1235
Κωνσταντινούπολη, 1260
Κωνσταντινούπολη, 1261
Κωνσταντινούπολη, 1422
Κωνσταντινούπολη, 1453
Λαλακάων, 863
Λάρισα, 1084
Λεβούνιον, 1091
Λήμνος, 1025
Λιπάρες, 880
Στήλαι, 880
Μακρύπλαγι, 1264
Μάμμης, 534
Μαντζικέρτ, 1071
Μαοζαμάλχα, 363
Μαράνγκα, 363
Μαρκέλλαι (1), 756
Μαρκέλλαι (2), 792
Μαρκιανούπολις, 377
Μάρτα, 547
Μαρτυρόπολις, 588
Μαυροπόταμος, 844
Μεδιόλανον, 539
Μελαντιάς, 559
Μελιτηνή, 576
Μέμβρησα, 536
Μεσσίνα, 843
Μιλάνο, 539
Μιλβία Γέφυρα, 312
Μπίτολα, 1015
Όρος Σέλευκος, 353
Μοντεπελόζο, 1041
Μοντεματζιόρε, 1041
Μοράβας, 1191
Μούρσα, 351
Μούτα, 629
Μουκέλλιν, 542
Μπαρ, 1042
Μπάρι, 1068-1071
Βερζιτία, 774
Μπρίντιζι, 1156
Μπροκάρ, 634
Μυριοκέφαλον, 1176
Νάπολη, 536
Νέαι Πάτραι, 1274
Νίκαια, 1077
Νίκαια, 1097
Νίκαια, 1328-1331
Νικίου, 646
Νικομήδεια, 782
Νικομήδεια, 1331-1337
Νινευί, 627
Νίσιβις (1), 338
Νίσιβις (3), 350
Νοβιοντούνουμ, 369
Νταδίν, 634
Νταμιέτα, 853
Ντεβίνα, 1279
Noviodunum, 369
Ολιβέντο, 1041
Ονγκάλ, 680
Ορόντης, 994
Όστροβο, 1043
Ούτους, 447
Όφλιμος, 622
Παγκάλεια, 978
Παλακατσίς, 1021
Παλέρμο, 830-831
Πεδιάδα Άρδα, 316
Πελαγονία, 1015
Πελαγονία, 1259
Πελεκάνος, 1329
Περκρί, 1034
Πέτρα, 551
Πετρόης, 1057
Πηγαί, 922
Πηνειού, 1084
Πιρισαμπόρα, 363
Πλίσκα, 811
Ποιμανηνόν, 1224
Πόσων, 863
Πρεσλάβα, 1053
Πρίνιτσα, 1263
Προύσα, 1317-1326
Πύλες Τραϊανού, 986
Ρίμινι, 538
Ρίσκι, 759
Ρόδος, 1249
Ρόδος, 1309
Ρομέττα, 964
Ρομέττα, 1038
Ρουσόκαστρο, 1332
Ρύνδακος, 1211
Ρώμη (1), 537-538
Ρώμη (2), 545 - 546
Σάβος/Σάβα, 388
Σαμάρα, 363
Σάρδεις, 743
Σαρδική, 809
Σάταλα, 530
Σβιντάξ, 1022
Σεβάστεια, 1070
Σεβαστούπολη, 692
Σένα Γκάλικα, 551
Σενιγκάλλια, 551
Σερδική, 809
Σέτινα, 1017
Σίγγαρα, 344
Σιδηρά Γέφυρα, 637
Σίλλυον, 677
Σιρίμνι, 1021
Σίρμιον, 441
Σίρμιον, 580-582
Σίρμιον, 1167
Σίφριος, 503
Σκάλας Βέτερες, 537
Σκαφίδας, 1304
Σολάχων, 586
Σουφετούλα, 647
Σπερχειός, 997
Στρώμνιτσα, 1014
Στρούμβιτσα, 1014
Συρακούσες, 827-828
Συρακούσες, 877-878
Ταγίναι, 552
Ταορμίνα, 902
Ταρσός, 965
Τορνίκιος, 1047
Τριάβνα, 1190
Τρικάμαρον, 533
Τροίνα, 1040
Υέλιον & Λειμμόχειρ, 1177
Φαβέντια, 542
Φάρος, 1043
Φάρσαλα, 1277
Φιλαδέλφεια, 1390
Φιλομήλιον, 1117
Φιράζ, 634
Φοίνιξ, 655
Φορίνο, 663
Φρίγδος, 394
Χαλέπι, 637
Χαλέπι, 962
Χαλέπι, 969
Χαριούπολις, 1051
Χερσόνησος, 447
Χρυσούπολη, 324
  4 ος    αιών
  5 ος    αιών
  6 ος    αιών
  7 ος    αιών
  8 ος    αιών
  9 ος    αιών
10 ος    αιών
11 ος    αιών
12 ος    αιών
13 ος    αιών
14 ος    αιών
15 ος    αιών

Aspis

Μάχη του Βαθυρρύακος

χρόνος:

872

872 (ή 878)
Οι Βυζαντινοί συνέτριψαν τους αιρετικούς Παυλικιανούς ★ ★ ★ ★ ★
εχθρός:
Παυλικιανοί
τοποθεσία:
Στην τοποθεσία Βαθυρρύαξ, στα στενά της οροσειράς του Ταύρου (πέρασμα Kalin Irmak) που ήταν άπληκτον -σημείο συνάθροισης του στρατού στις εκστρατείες
 ακρίβεια θέσης: ●●●●
τύπος μάχης:
Αιφνιδιασμός
πόλεμος:
Πόλεμοι εναντίον των Αιρετικών Παυλικανών
σύγχρονη χώρα:
Τουρκία
  Οι Βυζαντινοί(αυτοκρ.  Βασίλειος Α' ο Μακεδών) Οι Εχθροί
Επικεφαλής: Δομέστικος των Σχολών Χριστόφορος Χρυσόχειρ
Δυνάμεις:
Απώλειες: Πλήρης εξόντωση

Ιστορικό πλαίσιο:
Οι Παυλικιανοί ήταν μια σκοτεινή αίρεση Γνωστικών στην ανατολική Μικρά Ασία. Εμφανίσθηκαν στα μέσα του 7ου αιώνα. Ήταν φανατικοί εικονομάχοι, είχαν ιδιόρρυθμες απόψεις για τη φύση του Χριστού, δεν αναγνώριζαν τη λατρεία της Θεοτόκου και των Αγίων και απέρριπταν την εξουσία και το τυπικό της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Επόμενο ήταν να διώκονται από το Βυζαντινό κράτος, κάτι που είχε αρχίσει από το 813 και κορυφώθηκαν μετά το 843, όταν έληξε επίσημα η περίοδος της εικονομαχίας. Μέχρι και 100.000 Παυλικιανοί είχαν σφαγιασθεί, σε μια προσπάθεια χωρίς προηγούμενο στη βυζαντινή ιστορία, να εξαλείψει ολόκληρη την αιρετική αυτή ομάδα. Όσοι επέζησαν από αυτήν την εκκαθάριση ανεζήτησαν άσυλο στα γειτονικά Αραβικά εμιράτα.

Με την υποστήριξη του Εμίρη της Μελιτηνής, Ομάρ αλ-Άκτα, ο ηγέτης των Παυλικιανών Καρβέας ίδρυσε ένα χωριστό κρατίδιο στην Τεφρική(1) και για τις επόμενες δεκαετίες, οι Παυλικιανοί ήταν σύμμαχοι των Αράβων κατά του Βυζαντίου. Βαθμιαία εξελίχτηκαν σε σοβαρή απειλή.
Οι Παυλικιανοί δέχτηκαν ένα σοβαρό κτύπημα το 863 στη μάχη του Λαλακάοντος (ή Πόρσωνος), αλλά ο νέος τους ηγέτης Χρυσόχειρ (ή Χρυσόχειρος ή Χρυσόχερης –ανιψιός του Καρβέα) επανέλαβε τις επιδρομές βαθιά μέσα στη Βυζαντινή επικράτεια, φθάνοντας μέχρι τη Νίκαια και λεηλατώντας την Έφεσο το έτος 869/870. Ο Βασίλειος Α’ ο Μακεδών ηγήθηκε εκστρατείας εναντίον του την άνοιξη του 871, ηττήθηκε όμως, και ο ίδιος μόλις που γλίτωσε.
Αποθρασυμένος ο Χρυσόχειρ επιχείρησε μια ακόμη διείσδυση στην Ανατολία, φθάνοντας μέχρι την Άγκυρα και λεηλατώντας τη νότια Γαλατία(2). Η όλη δραστηριότητα των Παυλικιανών, οι επιδρομές και οι βεβηλώσεις ναών είχαν προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση στο Βυζάντιο. Ο Βασίλειος αντέδρασε στέλνοντας τον κουνιάδο του Δομέστικο των Σχολών Χριστόφορο εναντίον τους. Οι Παυλικιανοί κατάφεραν να αποφύγουν τη σύγκρουση και καθώς η εποχή των επιδρομών πλησίαζε στο τέλος της, άρχισαν να αποσύρονται προς τις περιοχές τους.

Η Μάχη:
Βαθυρρύαξ
Διώξεις Παυλικιανών
Καθώς οι Παυλικιανοί οπισθοχωρούσαν προς τα βορειοανατολικά, προς τη διάβαση Βαθύς Ρύαξ(3), ο Χριστόφορος έστειλε τους δύο υποδιοικητές του, τους στρατηγούς των Θεμάτων Αρμενιακόν και Χαρσιανόν προπομπούς με 4.000 άνδρες, με διαταγές να αναγνωρίσουν τις κινήσεις του Παυλικιανού στρατεύματος, να το παρακολουθήσουν στενά μέχρι τη διάβαση και να ανιχνεύσουν τις προθέσεις του, δηλαδή εάν είχε σκοπό μετά να στραφεί δυτικά και επιδράμουν ξανά κατά της Βυζαντινής επικράτειας, ή εάν κατευθύνονταν πίσω στην Τεφρική, οπότε στην περίπτωση αυτή να επιστρέψουν και να επανενωθούν με την κυρία δύναμη.
Όταν η μονάδα αναγνωρίσεως έφθασε στη διάβαση, είχε ήδη πέσει η νύχτα και οι Παυλικιανοί, προφανώς μη γνωρίζοντας ότι ακολουθούνται, έστησαν στρατόπεδο στην κοιλάδα της διάβασης. Οι Βυζαντινοί έλαβαν θέσεις σε ένα δασωμένο λόφο πάνω από το Παυλικιανό στρατόπεδο χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τον εχθρό. Στο σημείο αυτό, οι δύο στρατηγοί αποφάσισαν να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία και να επιτεθούν, παρά τις διαταγές.
Ένα απόσπασμα 600 ανδρών επιτέθηκε αιφνιδιαστικά το ξημέρωμα, ενώ η υπόλοιπη δύναμη παρέμεινε πίσω κάνοντας μεγάλο θόρυβο με σάλπιγγες και τύμπανα, για να δώσουν την εντύπωση ότι φτάνει ο κυρίως Βυζαντινός στρατός.
Η παραπλάνηση πέτυχε τέλεια: οι Παυλικιανοί, σε πλήρη αιφνιδιασμό, πανικοβλήθηκαν και σκόρπισαν χωρίς κάποια σοβαρή αντίσταση. Η σφαγή τους ολοκληρώθηκε όταν φεύγοντας πανικόβλητοι έπεσαν πάνω στην κυρία δύναμη του Βυζαντινού στρατού που πραγματικά κατευθυνόταν προς τα εκεί. Τα υπολείμματά τους καταδιώχθηκαν σε απόσταση 50 χιλιομέτρων.
Ο ίδιος ο Χρυσόχειρ κατάφερε να διαφύγει με μια μικρή ομάδα σωματοφυλάκων του, συνελήφθη όμως αργότερα και σκοτώθηκε από έναν απλό στρατιώτη που ονομαζόταν Πουλλάδης.

Αξιοσημείωτα:
Η βίαια μετεγκατάσταση των εναπομεινάντων Παυλικιανών στα Βαλκάνια είναι ένας παράγοντας που επηρέασε την ανάπτυξη της αιρέσεως των Βογομίλων στη Βουλγαρία, τον 10 αιώνα (αν και οι δύο αιρέσεις είναι διαφορετικές).
Κάποιοι ιστορικοί εικάζουν ότι η μνήμη του Χρυσόχειρα επέζησε στο βυζαντινό έπος Διγενής Ακρίτας, με τη μορφή του Χρυσοβέργη, του μουσουλμάνου παππού του επώνυμου ήρωα.

Επακόλουθα:
Το κεφάλι του Χρυσόχειρος εστάλη στον Αυτοκράτορα Βασίλειο στην Κωνσταντινούπολη. όπου ο Βασίλειος φέρεται να του έριξε με το τόξο του, καρφώνοντας τρία βέλη σε αυτό.
Ο Βαθύς Ρύαξ ήταν το τέλος της απειλής των Παυλικιανών. Ο Βασίλειος στη συνέχεια έκανε σειρά εκστρατειών κατά των Παυλικιανών οχυρών. Η Τεφρική κατελήφθη οριστικά το 878 και κατεστράφη εκ θεμελίων. Αργότερα μετονομάστηκε Λεοντοκώμη (από τον Λέοντα ΣΤ΄) και υπήρξε έδρα κλεισούρας, και μετά θέματος.

Απόδοση κειμένου στα Ελληνικά: Δημοσθένης Λαμπρινάκης

Παρατηρήσεις:
  1. Η Τεφρική ήταν στη σημερινή τουρκική πόλη Ντιβριγκί, που υπήρξε βυζαντινή οχυρή θέση στα όρη της Βορειοδυτικής Καππαδοκίας.
  2. Γαλατία ονομαζόταν περιοχή στα υψίπεδα της κεντρικής Μικράς Ασίας που πήρε την ονομασία της από το μεταναστευτικό ρεύμα κελτικών φυλών Γαλατών κατά τον 3ο αιώνα π.Χ.
  3. Ο Βαθύς Ρύαξ ήταν παλαιότερα «άπληκτον», δηλαδή ένα από τα σημεία συνάθροισης του Βυζαντινού στρατού στις εκστρατείες προς τα ανατολικά. Ήταν Κλεισούρα στο δρόμο από Βηρίσσα (σημερινό Baulus) προς Σεβάστεια, περί τα 13 χλμ ΝΑ του σημερινού Γίλντεζλι της Τουρκίας.