<>
thyreos

Βυζαντινες Μαχες

<>
Άβυδος, 989
Αγροί Κάτωνος, 548
Αγχίαλος (1), 708
Αγχίαλος (2), 763
Αγχίαλος, 917
Άδης, 1057
Αδραμύττιον, 1205
Αδριανούπολη, 324
Αδριανούπολη, 378
Αδριανούπολη, 813
Αδριανούπολη, 1254
Αδριανούπολη, 1369
Αζάζιον, 1030
Αζνανταΐν, 634
Ακροϊνόν, 740
Ακρ. Μερκούριον, 468
Αλεξάνδρεια, 641
Αλεξανδρέτα, 971
Αλτάβα, 578
Άμιδα, 359
Άμιδα, 502-503
Άμιδα, 973
Αμόριον, 838
Ανδρασός, 960
Ανζήν, 838
Ανθηδόνος, 634
Ανίον, 1064
Αντιόχεια, 540
Αντιόχεια, 611
Αντιόχεια, 969
Αντιόχεια Μαιάνδρου,1211
Απάμεια, 998
Απούλια, 1155
Άπρος, 1305
Αράξης, 589
Αρζαμών, 586
Αρίμινον, 538
Αρκαδιούπολις, 970
Αρκαδιούπολις, 1194
Αττάλεια, 1207
Αύξιμος, 539
Αυράσια όρη, 540
Βαβυλών, Αίγυπτος, 640
Βαθυρρύαξ, 872
Βαλάραθος, 591
Βάργυλος, 634
Βασιλικά Θερμά, 979
Βασιλική Λιβάδα, 1050
Βαφεύς, 1302
Βεζούβιος, 553
Βεράτιον, 1281
Βερεγάβα, 759
Βερόη, 1122
Βερσινικία, 813
Βεσκέρα, 682
Βιμινάκιον, 599
Βιτωλίων, 1015
Βολτούρνος, 554
Βόσπορος, 1352
Βουλγαρόφυγον, 896
Βουργάων, 535
Βουσταγάλλορα, 552
Βρινδήσιον, 1156
Γάζακα, 591
Γιαρμούκ, 636
Δαζιμών, 838
Δαμασκός, 634
Δαμιέττη, 853
Δαράς, 530
Δαράς, 573
Δέκιμον, 533
Δημητριάς, 1274
Δημητρίτσι, 1185
Διακενέ, 1050
Διάμπολις, 1049
Διδυμότειχο, 1352
Δορύστολο, 971
Δυρράχιο, 1018
Δυρράχιο, 1081
'Εδεσσα, 1031
Εκατό Βουνοί, 1050
Ελλήσποντος, 324
Έμεσα, 635-636
Επιδρομή Ρως, 860
Επιδρομή Ρως, 941
Επιδρομή Ρως, 1025
Επιδρομή Ρως, 1043
Ερμαία Άκρα, 468
Εχινάδες, 1427
Ζόμπος, 1074
Ηλιούπολις, 640
Ηράκλεια, 806
Θάκια, 545
Θαννούριος, 528
Θάσος, 829
Θεσσαλονίκη, 586
Θεσσαλονίκη, 615
Θεσσαλονίκη, 617
Θεσσαλονίκη, 617
Θεσσαλονίκη, 676-678
Θεσσαλονίκη, 904
Θεσσαλονίκη, 995
Θεσσαλονίκη, 1014
Θεσσαλονίκη, 1040
Θεσσαλονίκη, 1185
Θεσσαλονίκη, 1224
Θεσσαλονίκη, 1264
Θεσσαλονίκη, 1422-1430
Θωμάς ο Σλάβος, 821-823
Ιερομύαξ, 636
Ιερουσαλήμ, 614
Ιερουσαλήμ, 637
Ιτιές, 377
Καισάρεια, 1073
Καλαβρύη, 1079
Καλλίνικο, 531
Καλλίπολη, 1354
Καλλίπολη, 1366
Κάμπους Αρντιένσις, 316
Κάννες, 1018
Κάβο Μπον, 468
Καπετρου, 1049
Καρχηδών, 698
Καστοριά, 1259
Καστροτζιοβάννι, 859
Κατασύρται, 917
Κεφαλλονιά, 880
Κίβαλι, 316
Κίλλιον, 544
Κλειδίον, 1014
Κλοκότνιτσα, 1230
Κοπίδναδον, 788
Κοτύαιον, 492
Κούνδουρος, 1205
Κρασός, 804
Κρήτη, 824
Κρήτη, 828
Κρήτη, 961
Κτησιφών, 363
Κωνσταντινούπολη, 626
Κωνσταντινούπολη,674-678
Κωνσταντινούπολη,717-718
Κωνσταντινούπολη, 941
Κωνσταντινούπολη, 1047
Κωνσταντινούπολη, 1187
Κωνσταντινούπολη, 1204
Κωνσταντινούπολη, 1235
Κωνσταντινούπολη, 1260
Κωνσταντινούπολη, 1261
Κωνσταντινούπολη, 1422
Κωνσταντινούπολη, 1453
Λαλακάων, 863
Λάρισα, 1084
Λεβούνιον, 1091
Λήμνος, 1025
Λιπάρες, 880
Στήλαι, 880
Μακρύπλαγι, 1264
Μάμμης, 534
Μαντζικέρτ, 1071
Μαοζαμάλχα, 363
Μαράνγκα, 363
Μαρκέλλαι (1), 756
Μαρκέλλαι (2), 792
Μαρκιανούπολις, 377
Μάρτα, 547
Μαρτυρόπολις, 588
Μαυροπόταμος, 844
Μεδιόλανον, 539
Μελαντιάς, 559
Μελιτηνή, 576
Μέμβρησα, 536
Μεσσίνα, 843
Μιλάνο, 539
Μιλβία Γέφυρα, 312
Μπίτολα, 1015
Όρος Σέλευκος, 353
Μοντεπελόζο, 1041
Μοντεματζιόρε, 1041
Μοράβας, 1191
Μούρσα, 351
Μούτα, 629
Μουκέλλιν, 542
Μπαρ, 1042
Μπάρι, 1068-1071
Βερζιτία, 774
Μπρίντιζι, 1156
Μπροκάρ, 634
Μυριοκέφαλον, 1176
Νάπολη, 536
Νέαι Πάτραι, 1274
Νίκαια, 1077
Νίκαια, 1097
Νίκαια, 1328-1331
Νικίου, 646
Νικομήδεια, 782
Νικομήδεια, 1331-1337
Νινευί, 627
Νίσιβις (1), 338
Νίσιβις (3), 350
Νοβιοντούνουμ, 369
Νταδίν, 634
Νταμιέτα, 853
Ντεβίνα, 1279
Noviodunum, 369
Ολιβέντο, 1041
Ονγκάλ, 680
Ορόντης, 994
Όστροβο, 1043
Ούτους, 447
Όφλιμος, 622
Παγκάλεια, 978
Παλακατσίς, 1021
Παλέρμο, 830-831
Πεδιάδα Άρδα, 316
Πελαγονία, 1015
Πελαγονία, 1259
Πελεκάνος, 1329
Περκρί, 1034
Πέτρα, 551
Πετρόης, 1057
Πηγαί, 922
Πηνειού, 1084
Πιρισαμπόρα, 363
Πλίσκα, 811
Ποιμανηνόν, 1224
Πόσων, 863
Πρεσλάβα, 1053
Πρίνιτσα, 1263
Προύσα, 1317-1326
Πύλες Τραϊανού, 986
Ρίμινι, 538
Ρίσκι, 759
Ρόδος, 1249
Ρόδος, 1309
Ρομέττα, 964
Ρομέττα, 1038
Ρουσόκαστρο, 1332
Ρύνδακος, 1211
Ρώμη (1), 537-538
Ρώμη (2), 545 - 546
Σάβος/Σάβα, 388
Σαμάρα, 363
Σάρδεις, 743
Σαρδική, 809
Σάταλα, 530
Σβιντάξ, 1022
Σεβάστεια, 1070
Σεβαστούπολη, 692
Σένα Γκάλικα, 551
Σενιγκάλλια, 551
Σερδική, 809
Σέτινα, 1017
Σίγγαρα, 344
Σιδηρά Γέφυρα, 637
Σίλλυον, 677
Σιρίμνι, 1021
Σίρμιον, 441
Σίρμιον, 580-582
Σίρμιον, 1167
Σίφριος, 503
Σκάλας Βέτερες, 537
Σκαφίδας, 1304
Σολάχων, 586
Σουφετούλα, 647
Σπερχειός, 997
Στρώμνιτσα, 1014
Στρούμβιτσα, 1014
Συρακούσες, 827-828
Συρακούσες, 877-878
Ταγίναι, 552
Ταορμίνα, 902
Ταρσός, 965
Τορνίκιος, 1047
Τριάβνα, 1190
Τρικάμαρον, 533
Τροίνα, 1040
Υέλιον & Λειμμόχειρ, 1177
Φαβέντια, 542
Φάρος, 1043
Φάρσαλα, 1277
Φιλαδέλφεια, 1390
Φιλομήλιον, 1117
Φιράζ, 634
Φοίνιξ, 655
Φορίνο, 663
Φρίγδος, 394
Χαλέπι, 637
Χαλέπι, 962
Χαλέπι, 969
Χαριούπολις, 1051
Χερσόνησος, 447
Χρυσούπολη, 324
  4 ος    αιών
  5 ος    αιών
  6 ος    αιών
  7 ος    αιών
  8 ος    αιών
  9 ος    αιών
10 ος    αιών
11 ος    αιών
12 ος    αιών
13 ος    αιών
14 ος    αιών
15 ος    αιών

Aspis

Μάχη της Θεσσαλονίκης

χρόνος:

1040

Οκτώβριος 1040
Πανωλεθρία των Βουλγάρων κατά την πολιορκία της Θεσσαλονίκης ★ ★ ★ ★
εχθρός:
Βούλγαροι
τοποθεσία:
Θεσσαλονίκη, έξω από τα τείχη της πόλης
 ακρίβεια θέσης: ●●●●●
τύπος μάχης:
Αιφνιδιασμός
πόλεμος:
Εξεγέρσεις Βουλγάρων
σύγχρονη χώρα:
Ελλάδα
  Οι Βυζαντινοί(αυτοκρ.  Μιχαήλ Δ' ο Παφλαγών) Οι Εχθροί
Επικεφαλής: Άρχων Κωνσταντίνος Αλουσιάνος
Δυνάμεις: 40.000
Απώλειες: 15.000 νεκροί

Ιστορικό πλαίσιο:
Είκοσι χρόνια μετά την καθυπόταξη της Βουλγαρίας, δημιουργήθηκε μεγάλη δυσαρέσκεια και αναστάτωση στις κατακτηθείσες περιοχές, με αιτία αφενός την τοποθέτηση Έλληνα αρχιεπισκόπου στην Αχρίδα και αφετέρου την αύξηση των φόρων. Παλιότερα, μετά την τελική επικράτηση επί των Βουλγάρων το 1018, ο Βασίλειος Β’ ο Βουλγαροκτόνος δεν θεώρησε σκόπιμο να αλλάξει το σύστημα φορολόγησης του τσάρου Σαμουήλ, σύμφωνα με το οποίο κάθε αντρόγυνο έπρεπε να δίνει στο κράτος «σίτου μόδιον ένα και κέγχρου τοσούτον και οίνου στάμνον έναν».
Αυτή η συνετή πολιτική ανετράπη στα τέλη της δεκαετίας του 1030, όταν ο τότε ισχυρός ανήρ του Βυζαντίου, ο ευνούχος Ιωάννης ο Ορφανοτρόφος, θέλοντας να αυξήσει τα εισοδήματα του κράτους (και την προσωπική του περιουσία) επανέφερε τον φόρο του αερικού (που υπήρχε επί Ιουστινιανού) και επιπλέον απαίτησε οι φόροι να αποδίδονται σε νομίσματα και όχι σε είδος. Αυτό σήμαινε μεγάλη επιβάρυνση και ο κόσμος ξεσηκώθηκε.
Μέσα σε αυτό το κλίμα λαϊκής οργής, την άνοιξη του 1040, εμφανίστηκε στο Βελιγράδι κάποιος φυγάς από το Βυζάντιο ονόματι Δελεάνος (Ντελιάν) ο οποίος ισχυρίστηκε ότι ήταν γιος του παλιού τσάρου Ρωμανού (ή Ραντομίρ), δηλαδή εγγονός του μεγάλου τσάρου Σαμουήλ. Οι κάτοικοι της περιοχής, που ήταν έτοιμοι να ακολουθήσουν οποιονδήποτε προκειμένου να απαλλαγούν από τους Βυζαντινούς, τον καλοδέχτηκαν και τον πίστεψαν. Έτσι ο Δελεάνος αναγορεύθηκε τσάρος των Βουλγάρων ως Πέτρος Β’ (εις μνήμην του αγιοποιημένου Πέτρου Α’).
Αυτή ήταν η αρχή μιας σύντομης περιόδου μεγάλης αναταραχής στα Βαλκάνια που έμεινε γνωστή ως «στάση του Πέτρου Δελεάνου». Η στάση κλιμακώθηκε απρόβλεπτα λόγω της μεγάλης δυσφορίας που είχε προκαλέσει η φιλοχρηματία του Ορφανοτρόφου, έχοντας μεγάλη απήχηση όχι μόνο ανάμεσα στον Βουλγαρικό πληθυσμό, αλλά και σε άλλες εθνότητες της αυτοκρατορίας.

Πολύ γρήγορα και άλλες περιοχές των Βαλκανίων πήγαν με το μέρος των στασιαστών. Η Ναϊσσός, τα Σκόπια, το Δυρράχιο. Οι Ρωμιοί που τύχαινε να βρεθούν στον δρόμο τους σφαγιάζονταν. Ο Δελεάνος, αφού μπόρεσε να απαλλαγεί με δόλο από έναν άλλον επίδοξο διεκδικητή του Βουλγαρικού θρόνου, τον Τιχομίρ αποθρασύνθηκε και πολιόρκησε τη Θεσσαλονίκη, στην οποία βρισκόταν ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Δ’ ο Παφλαγών, ο οποίος πάντως έσπευσε να επιστρέψει στη Βασιλεύουσα. Στα χέρια του Δελεάνου έπεσε τότε η αυτοκρατορική σκηνή και αποσκευή που του την παρέδωσε ο οικείος του αυτοκράτορα Μιχαήλ Ιβάτζης (προφανώς Βούλγαρος).
Όμως ο Δελεάνος δεν είχε τα μέσα να πολιορκήσει τη Θεσσαλονίκη και αποχώρησε κατευθυνόμενος προς νότο. Στη Βοιωτία οι Βούλγαροι νίκησαν τον στρατηγό του θέματος της Ελλάδας Αλλακασσέα και στη συνέχεια λεηλάτησαν και κατέστρεψαν τη Θήβα σφάζοντας μεγάλο αριθμό αμάχων.
Έτσι μέσα σε λίγους μήνες, από το πουθενά, ο Δελεάνος επικράτησε σε μια μεγάλη περιοχή που εκτεινόταν από τη σημερινή Σερβία έως την Κόρινθο, ελέγχοντας τη δυτική και κεντρική Μακεδονία, τη σημερινή Αλβανία και την Ήπειρο

Τα πράγματα φαινόταν να είναι άσχημα για την αυτοκρατορία που εκείνη την εποχή έχανε εδάφη σε όλα τα άλλα μέτωπα. Ανέλπιστα, την κατάσταση έσωσε για τους Βυζαντινούς ένας εσωτερικός αντίπαλος του Δελεάνου:

ostrovo
Ο Αλουσιάνος στο στρατόπεδο του Δελεάνου στο Όστροβο
Τον Σεπτέμβριο του 1040, δραπέτευσε από το Βυζάντιο ο πατρίκιος Αλουσιάνος, ο οποίος μεταμφιεσμένος σε Αρμένιο μισθοφόρο κατόρθωσε να φτάσει μέχρι το Όστροβο (Άρνισσα)(1) όπου είχαν στρατοπεδεύσει οι στασιαστές. Ο Αλουσιάνος –«την κλῆσιν, το τε ἦθος ἡδὺς και την γνώμην λαμπρός»– δεν ήταν κανένας τυχαίος. Ήταν γιος του τελευταίου τσάρου, του Ιβάν Βλαδισλάβ, και σε αντίθεση με τον Δελεάνο (που δεν ήταν εξακριβωμένα εγγονός του Σαμουήλ), ο Αλουσιάνος ήταν τυπικά ο δικαιούχος του καταργημένου Βουλγαρικού στέμματος.
Ο Αλουσιάνος μετά τη συνθηκολόγηση του 1018 είχε βρεθεί στο Βυζάντιο και είχε πάρει αξιώματα, όπως και άλλοι Βούλγαροι ευγενείς. Είχε διατελέσει στρατηγός(2) Θεοδοσιουπόλεως (σημ. Ερζερούμ), αλλά τελευταία, έχοντας συκοφαντηθεί, είχε πέσει σε δυσμένεια. Επιπλέον ο Ορφανοτρόφος τον ανάγκασε να πληρώσει για το υποτιθέμενο αδίκημά του 50 λίτρες χρυσού(3) και του πήρε «κάλλιστον τι χωρίον» που είχε στην Καππαδοκία, ενώ του απαγορεύτηκε η είσοδος στην Πόλη. Προφανώς ο αδικημένος Αλουσιάνος είχε κάθε λόγο να θέλει να προσχωρήσει στη μέχρι τότε πετυχημένη εξέγερση των ομοφύλων του. Εξάλλου, ήταν κληρονονομικώ δικαιώματι ο ηγέτης τους.

Ο Πέτρος Β’ Δελεάνος δέχτηκε καλά τον Αλουσιάνο και γνωρίζοντας ότι κανένας δεν πολυπίστευε ότι ο ίδιος ήταν γόνος βασιλικής οικογενείας, τον έκανε συμβασιλέα(4)«ἐδεδοίκει γάρ, μή πως προστεθῶσιν αὐτῷ μᾶλλον οἱ Βούλγαροι ὡς εἰς βασιλικὸν αἷμα τὴν ἀναφορὰν ἔχοντι».

Η Μάχη:
Θεσσαλονίκη
η ήττα των Βουλγάρων στη Θεσ/νίκη από το χειρόγραφο Σκυλιτζη
Ο Πέτρος Β’ Δελεάνος έδωσε στον Αλουσιάνο μια στρατιά 40.000 ανδρών και τον έστειλε να καταλάβει τη Θεσσαλονίκη.
Κυβερνήτης της πόλης ήταν ο πατρίκιος Κωνσταντίνος, ανιψιός του αυτοκράτορα Μιχαήλ Δ’, ο οποίος προετοιμάστηκε με επιμέλεια για την πολιορκία και άνοιξε τάφρο γύρω από τα τείχη της πόλης.
Η πολιορκία κράτησε 6 μέρες. Οι Βούλγαροι ήταν πολλοί και αυτή τη φορά είχαν έρθει εξοπλισμένοι με καταπέλτες και πολιορκητικές μηχανές, αλλά όλες οι επιθέσεις τους αποκρούστηκαν εύκολα.
Το βράδυ της τελευταίας μέρας οι υπερασπιστές της πόλης έκαναν ολονύχτια δέηση στον τάφο του Αγίου Δημητρίου «τῷ μύρῳ τῷ ἐκ τοῦ θείου τάφου βλύζοντι χρισάμενοι». Την επομένη το πρωί άνοιξαν τις πύλες και επιτέθηκαν στους πολιορκητές. Εκείνο που μάλλον δεν ήξεραν οι Βούλγαροι ήταν ότι η φρουρά της Θεσσαλονίκης ήταν ενισχυμένη με μονάδα της φοβερής Βαράγγιας φρουράς («το τάγμα των Μεγαθύμων»)(5).
Οι Βούλγαροι αιφνιδιάστηκαν και μη όντες προετοιμασμένοι για άμυνα απέναντι σε μια αξιόμαχη δύναμη που τους επιτέθηκε με σφοδρότητα γνώρισαν πανωλεθρία. Οι απώλειές τους ήταν απίστευτες: 15.000 νεκροί και άλλοι τόσοι αιχμάλωτοι!
Οι υπόλοιποι Βούλγαροι τράπηκαν σε φυγή και ο Αλουσιάνος επέστρεψε ταπεινωμένος στο Όστροβο. Είχε πλέον λόγους να φοβάται ότι ο Δελεάνος θα τον έβγαζε από τη μέση.

Οι Βούλγαροι αιχμάλωτοι σύμφωνα με τον Σκυλίτζη απέδωσαν την ήττα τους στην παρέμβαση του προστάτη τής Θεσσαλονίκης, του Αγίου Δημητρίου, ο οποίος ηγήθηκε κατά τη Βυζαντινή επίθεση. Όλοι είχαν δει έναν άγνωστο νεαρό άντρα να πηγαίνει μπροστά και να ρίχνει φωτιά στους εχθρούς «έφιππον προηγούμενον της Ρωμαϊκής φάλαγγος, εξ ου πυρ εξαλλόμενον επυρπόλει τους εναντίους».
Η ιστορία αυτή έχει κάποια βάση, γιατί στη μάχη πιθανότατα συμμετείχε ο 25χρονος τότε αρχηγός της Βαράγγιας φρουράς Χάραλντ Χαρντράντα.

Αξιοσημείωτα:
Σύμφωνα με μια θεωρία, ο Αλουσιάνος δρούσε εξαρχής για λογαριασμό των Βυζαντινών, οι οποίοι τον έστειλαν στον Δελεάνο για να υπονομεύσουν την εξέγερση. Αυτό εξηγεί την τύφλωση του Δελεάνου, την αδικαιολόγητη αυτομόληση του Αλουσιάνου στο Βυζάντιο όταν έγινε τσάρος και το πόσο εύκολα τον δέχτηκαν πίσω με τιμές στην Κωνσταντινούπολη. Είναι μια λογική υπόθεση, αλλά οι πηγές δεν δίνουν επαρκή στοιχεία για τα πραγματικά κίνητρα του Αλουσιάνου.

Επακόλουθα:
Λίγους μήνες αργότερα, κατά τη διάρκεια ενός δείπνου, ο Αλουσιάνος επιτέθηκε στον μεθυσμένο Δελεάνο και με ένα κουζινομάχαιρο του έκοψε τη μύτη και τον τύφλωσε. Έτσι έμεινε μόνος στο θρόνο. Όμως, πολύ γρήγορα αυτομόλησε στο Βυζάντιο όπου ξαναπήρε την περιουσία του και του απενεμήθη ο τίτλος του μάγιστρου.
Ο τυφλός Πέτρος Δελεάνος ξαναπήρε τον θρόνο, αλλά ο Μιχαήλ Δ’ εξεστράτευσε ο ίδιος εναντίον του και τον νίκησε εύκολα στο Όστροβο. Η επανάσταση τους Δελεάνου τελείωσε εκεί.
Παρατηρήσεις:
  1. πιθανότατα πρόκειται για την Άρνισσα στη λίμνη Βεγορίτιδα, αλλά δεν αποκλείεται να είναι άλλο μέρος στη νότια Βουλγαρία ή Σερβία
  2. τον 11ο αιώνα ο τίτλος του στρατηγού αποδίδεται και σε άρχοντες μεγάλων φρουρίων-πόλεων, όχι πλέον αποκλειστικά σε κυβερνήτες Θεμάτων
  3. μία λίτρα ή λίβρα= 72 χρυσοί σόλιδοι
  4. οι δυο Βούλγαροι συμβασιλείς ήταν δεύτερα ξαδέρφια, αν όντως ο Δελεάνος ήταν γιος του Ραντομίρ, ο οποίος Ραντομίρ είχε σκοτωθεί με δόλο από τον Ιβάν Βλαδισλάβο, πατέρα του Αλουσιάνου
  5. το «τάγμα Μεγαθύμων» δεν εμφανίζεται πουθενά αλλού στη Βυζαντινή ιστοριογραφία και πρόκειται σίγουρα για τη Βαράγγια φρουρά, δεδομένου ότι οι Βάραγγοι περιγράφονται γενικά ως «μεγάθυμοι» λόγω της παραληρηματικής φρενίτιδας που τους έπιανε όταν πολεμούσαν